این شهر در دو نوبت به پایتختی ایران برگزیده شد. دوران سلجوقیان و دوره صفویان (در بین سال‌های ۱۰۵۰ تا ۱۷۲۲ میلادی). به ویژه در سدهٔ شانزدهم میلادی به هنگام پادشاهی صفویان که پایتخت ایران شد، رونق فراوانی نیز گرفت. بناهای تاریخی متعددی در شهر وجود دارد که شماری از آن‌ها به عنوان میراث تاریخی در یونسکو به ثبت رسیده‌اند.[۲۲] این شهر به داشتن معماری زیبای ایرانی ، پل‌های سرپوشیده ، مسجدها و مُناره‌های منحصر به فردش نام آور است. این امر سبب شده تا در فرهنگ عامه ، اصفهان نصف جهان ، لقب بگیرد. این شهر در آذر ۱۳۹۴ (دسامبر ۲۰۱۵) به همراه رشت به عنوان نخستین شهرهای ایران، به شبکه شهرهای خلاق جهان زیر نظر یونسکو پیوست و از ۱۳۹۷ به ابتکار شهرهای دوستدار کودک ملحق شد. براساس استانداردهای یونسکو، شهر خلاق، شهری است که از نوآوری و توانمندی‌های شهروندان در توسعه پایدار شهری بهره می‌برد. میدان نقش جهان نمونه برجسته‌ای از معماری صفوی است. این شهر دارای پانزده منطقه شهری است. از جمله دیگر آثار تاریخی اصفهان از منارجنبان، سی و سه پل، پل خواجو، کاخ چهل ستون ، عمارت عالی قاپو، مسجد شیخ لطف‌الله ، پل مارنان ، حمام علی قلی آقا ، مسجد جامع ، پل شهرستان و بسیاری از اماکن تاریخی دیگر را نیز می‌توان نام برد.
